Αθήνα, 11 Ιουλίου 2025: Πλημμελής και περιορισμένη παραμένει η αξιολόγηση των χρόνιων προβλημάτων που υπάρχουν στη χώρα στην τελευταία έκθεση που δημοσίευσε την Τρίτη 8 Ιουλίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την κατάσταση του Κράτους Δικαίου στην Ελλάδα.
Τα συστημικά προβλήματα των ελληνικών θεσμών καταγράφουμε συστηματικά οι ανεξάρτητες οργανώσεις Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ), Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕλΕΔΑ), HIAS Ελλάδος, Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA), Reporters United και Vouliwatch. Συνεισφέρουμε στο έργο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, υποβάλλοντας κοινή αναφορά και καταγραφή μίας σειράς από οριζόντια ζητήματα που πλήττουν το Κράτος Δικαίου και ζητώντας ενδελεχή έλεγχο και σαφείς συστάσεις από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για άμεσες και συγκεκριμένες ενέργειες της Ελληνικής Κυβέρνησης για την προστασία των θεσμών, της διαφάνειας και της λογοδοσίας.
Η τελευταία έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ωστόσο, παραλείπει και πάλι την ανάδειξη χρόνιων προβλημάτων και δομικών παθογενειών που χαρακτηρίζουν τους ελληνικούς θεσμούς και παραμένει εκκωφαντικά «εκτός πραγματικότητας» σε σχέση με την κατάσταση του Κράτους Δικαίου στη χώρα, γεγονός που γεννά ερωτήματα τόσο για την αποτελεσματικότητα όσο και για τη βούληση άσκησης ουσιαστικού ελέγχου και πίεσης προς την κυβέρνηση για μεταρρυθμίσεις και συμμόρφωση με τις βασικές αρχές του Κράτους Δικαίου. Για μία ακόμη χρονιά, η έκθεση φαίνεται να επικεντρώνεται σε «θετικές εξελίξεις», θεωρητικές διακηρύξεις, δεσμεύσεις για μελλοντικές δράσεις ή απλώς στο γεγονός ότι τροποποιήθηκε η νομοθεσία, αποφεύγοντας επιμελώς να θίξει καίρια ζητήματα έλλειψης διαφάνειας, λογοδοσίας ή τήρησης των αρχών του Κράτους Δικαίου ή να σχολιάσει επί της ουσίας το περιεχόμενο των εκάστοτε (επιφανειακών και αποσπασματικών τις περισσότερες φορές) νομοθετικών αλλαγών και την εφαρμογή τους στην πράξη. Ο επιλεκτικός σχολιασμός συγκεκριμένων ζητημάτων ή/και συγκεκριμένων μόνο χρονικών διαστημάτων, μας δημιουργεί έντονους προβληματισμούς καθώς η εικόνα που σκιαγραφείται στο πλαίσιο της έκθεσης ουδεμία σχέση έχει με την πραγματικότητα που βιώνουμε, παρακολουθούμε και καταγράφουμε. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι:
- Παραλείπει για άλλη μία χρονιά να αξιολογήσει το μείζον πρόβλημα της έλλειψης λογοδοσίας και τα ζητήματα ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης.
- Αναφέρεται εντελώς ελλειπτικά στην απόφαση της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου να αρχειοθετήσει την υπόθεση του σκανδάλου των υποκλοπών (Predatorgate) ως προς τις ευθύνες κρατικών λειτουργών. Καμία απολύτως αναφορά δεν περιλαμβανεται στη διερεύνηση της υπόθεσης των Τεμπών, ούτε και στα εμπόδια στη διερεύνηση ενδεχόμενης ποινικής ευθύνης Υπουργών.
- Δεν γίνεται απολύτως καμία σύνδεση μεταξύ των νέων και τελεσίδικων καταδικαστικών αποφάσεων κατά της χώρας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) και των αντίστοιχων παρατηρήσεων του ΟΗΕ για την ανεπάρκεια της ποινικής δικαιοσύνης στη διερεύνηση υποθέσεων επαναπροωθήσεων και βίας από σώματα ασφαλείας, και της θεσμικής υποχρέωσης της Επιτροπής να ελέγξει την ανεξαρτησία, αποτελεσματικότητα και την ποιότητα της Δικαιοσύνης. Δεν γίνεται καμία αναφορά στη συστηματική απουσία συμμόρφωσης των Ελληνικών Αρχών με αποφάσεις ασφαλιστικών μέτρων του ΕΔΔΑ σε υποθέσεις επαναπροώθησεων.
- Παραλείπει να θίξει καίρια ζητήματα σχετικά με το πόθεν έσχες, τα οικονομικά των κομμάτων ή εν γένει το έργο της Επιτροπής Ελέγχου, όπως το γεγονός ότι οι τελευταίες δημοσιευμένες δηλώσεις περιουσιακής κατάστασης είναι αυτές του 2021, ή τις ελλείψεις που παρατηρούνται στα στοιχεία που απαιτεί ο νόμος ότι πρέπει να δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα της Επιτροπής Ελέγχου ή στις ιστοσελίδες των πολιτικών κομμάτων. Περιορίζεται δε, στο να αναφερθεί στην ψήφιση νέων διατάξεων για τα σχετικά ζητήματα, χωρίς ωστόσο να σχολιάζει έστω και συνοπτικά τους προβληματισμούς που προκύπτουν ως προς το περιεχόμενο του οικείου νομοθετικού πλαισίου ή τη (μη) εφαρμογή του στην πράξη.
Τα κενά αυτά επιβεβαιώνει και η απουσία οποιασδήποτε εξήγησης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη σταθερή πτώση της ήδη περιορισμένης εμπιστοσύνης των πολιτών αλλά και των επιχειρήσεων στους ελληνικούς θεσμούς, την οποία αναγνωρίζει η έκθεση.
Στα περιορισμένα θετικά σημεία της, η νέα έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής παρουσιάζει επίσης προβλήματα:
- (α) Επαναλαμβάνει τα πάγια προσκόμματα που αντιμετωπίζει η Κοινωνία των Πολιτών στη χώρα, όπως συνεχίζουν να επισημαίνονται από διεθνείς θεσμούς. Επισημαίνουμε ωστόσο ότι η έκθεση παραλείπει και πάλι να αξιολογήσει, ως οφείλει, αν είναι νόμιμοι οι κανόνες του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου για την εγγραφή οργανώσεων και επαγγελματιών στον τομέα του ασύλου και της μετανάστευσης, που ισχύουν από το 2020 μέχρι σήμερα.
- (β) Αξιολογεί θετικά την άσκηση ποινικής δίωξης σε βάρος στελεχών του Λιμενικού Σώματος στην υπόθεση του πολύνεκρου ναυαγίου της Πύλου αναφερόμενη σε αυτήν ως σημείο εκκίνησης για την αντιμετώπιση των ελλείψεων στη διερεύνηση περιστατικών στα οποια εμπλέκονται σώματα ασφαλείας, παραβλέποντας ωστόσο την αρχειοθέτηση εκατοντάδων άλλων καταγγελιών
- (γ) Αναγνωρίζει την αναγκαιότητα περαιτέρω μέτρων ή/και αλλαγών στους κανόνες για το lobbying, θεωρώντας, ωστόσο, ταυτόχρονα ότι έχει βελτιωθεί η αποτελεσματική εφαρμογή και επιβολή των οικείων κανόνων, συμπέρασμα το οποίο ούτε ευσταθεί ούτε τεκμηριώνεται. Όπως αναφέρεται άλλωστε και στην ίδια την έκθεση, οι εγγραφές στο Μητρώο Διαφάνειας είναι άκρως περιορισμένες. Ταυτόχρονα, αναφέρουμε ότι οι συναντήσεις που έχουν δηλωθεί είναι ελάχιστες, ενώ δεν λείπουν και οι αντιφάσεις μεταξύ των «δηλωθεισών συναντήσεων» εκ μέρους των εκπροσώπων συμφερόντων από τη μία και των θεσμικών φορέων από την άλλη.
- (δ) Επισημαίνει τους προβληματισμούς που εκφράζονται από τα ενδιαφερόμενα μέρη για την ελλιπή εφαρμογή του δικαιώματος πρόσβασης στα έγγραφα, χωρίς ωστόσο να λαμβάνει θέση επί του ζητήματος. Αρκείται δε, να αναφερθεί στην αλλαγή του νομικού πλαισίου και τη «σημαντική βελτίωσή» του. Αυτό που φαίνεται να παραβλέπει, ωστόσο, παρά τις σχετικές παρατηρήσεις μας, είναι ότι ακόμα και μετά την αλλαγή του άρθρου 5 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας, εξακολουθούν να υπάρχουν πλείονα προβλήματα ως προς την επάρκεια, την καταλληλότητα και φυσικά την εφαρμογή του οικείου νομοθετικού πλαισίου.
Εμείς θα συνεχίσουμε να ενισχύουμε την υπεράσπιση του Κράτους Δικαίου και να καταγράφουμε και να αναφέρουμε τα «κακώς κείμενα» της ελληνικής πραγματικότητας, με στοιχεία από τη δραστηριότητά μας, ακόμα και αν είναι πλέον προφανές ότι οι αρμόδιοι θεσμοί τα αντιμετωπίζουν επιλεκτικά.
Φαίνεται αδικαιολόγητο να αγνοούνται τα προβλήματα, παρά το γεγονός ότι οργανώσεις όπως οι δικές μας τα υπογραμμίζουν συστηματικά με τεκμηρίωση και διαφάνεια, η δε αξιοπιστία της συνεισφοράς μας αναγνωρίζεται σταθερά στην έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αντί να ενδυναμώνει τον «εποπτικό» της ρόλο, τoν απονομιμοποιεί και επιβαρύνει το αίσθημα απαξίωσης και ματαίωσης των ενεργών πολιτών προς τους θεσμούς και το μέλλον της πολιτικής λογοδοσίας.
Εμείς, ως ανεξάρτητες οργανώσεις, θα συνεχίσουμε, πεισματικά και με προσήλωση στο έργο της Κοινωνίας των Πολιτών. Γιατί ο βασιλιάς παραμένει γυμνός, όσο κι αν τόσοι προσποιούνται ότι δεν τον βλέπουν.
Οι οργανώσεις:
Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ)
Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕλΕΔΑ)
HIAS Ελλάδος
Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA)
Reporters United
Vouliwatch